Het is alweer bijna twee jaar terug dat ik voor het laatst in dit museum ben geweest - zie de betreffende review. Dit keer ben ik naar Leeuwarden afgereisd voor Wybrand de Geest en zijn portretten. Na een vriendelijke ontvangst heb ik mij daarvoor naar de tweede etage gespoed. De tentoonstelling opent met een tweetal vrouwenportretten, een moeder en haar dochter uit de Nassau-dynastie. Moeder staat er fraai op, maar het portret van de dochter is minder geslaagd: het oogt alsof zij in een interieur is geplakt, een collage. Daarna volgen zalen die aandacht besteden aan Wybrand de Geest in Utrecht en Rome, zijn terugkeer naar Leeuwarden als portrettist van de elite, de meester als portrettist van kinderen, de volgende generatie De Geest en, tenslotte, De Geest als "hofschilder" van de Nassau's en de Friese adel. Een aantal wanden van de zalen is voorzien van fraaie uitvergrotingen van werken van De Geest's leermeester Abraham Bloemaert, de Bentvueghels in Rome, etc. De zaalteksten zijn duidelijk leesbaar. In (bijna) elke zaal is een werk mooi "uitgelicht", waarbij wordt ingegaan op de gedragen kleding, juwelen, etc. Van het vroege werk van De Geest in Leeuwarden, Utrecht en Rome is niets overgeleverd, afgezien van een kopie naar een Maria Magdalena in extase van Caravaggio, kunsthistorisch gezien relevant, maar, naar mijn smaak, geen voorstelling waar je lang bij stil staat. Het is tegelijkertijd het enige historiestuk dat De Geest in zijn carrière heeft geschilderd. Het museum heeft het gemis aan vroege werken van De Geest opgelost met het bieden van context in de vorm van werken van Bloemaert, de portrettist Moreelse die hij Utrecht heeft ontmoet, de Italianisant Adam Pijnacker en Bentveughels als Leonaert Bramer. De rooms-katholieke De Geest zou zich na zijn terugkomst uit Italië (1620) niet in Utrecht hebben gevestigd, omdat deze stad zou zuchten onder een protestants bestuur. Daarbij kunnen vraagtekens worden gezet, aangezien zich hier in die tijd en de jaren daarna meerdere rooms-katholieke schilders hebben gevestigd en hun opleiding hebben genoten. Terug in Leeuwarden treffen manifesteert De Geest zich decennialang als portrettist van de elite met degelijke, maar door de neutrale, monotone achtergronden, in mijn ogen, saaie portretten. Een uitzondering daarop vormt het fraaie groepsportret van de familie Verspeeck in een interieur uit 1621. Het museum tracht in deze zaal door "kwesties" op te werpen de kijker zich een oordeel te laten vormen of een aantal (ongesigneerde) werken wel of niet aan De Geest moet worden toegeschreven. Of om uit te leggen dat delen van schilderijen van de paneelschilder De Geest gedurende koude winters zijn opgestookt in de kachel. De kinderportretten van De Geest ogen levendiger dan die van volwassen personen, doordat zij meestal zijn geplaatst in een interieur of buiten. Dat had hij van mij vaker ook met volwassen zitters mogen doen. Bij het lezen van de bijschriften bij hun portretten rees bij mij de vraag wat een grietman is. Later kwam ik er achter dat het in die tijd een soort burgemeester was. In de tentoonstelling is ook een paar werken opgenomen van twee schilderende zoons: de richtte zich op historiestukken en portretten en de ander op naturalia. In die ruimte bevindt zich ook het voor mij mooiste portret van de tentoonstelling, namelijk dat van Eva De Geest, geschilderd door haar vader. Tenslotte presenteert het museum in de grote zaal de Nassau's en een aantal leden van de Friese adel, waarbij verschillende werken door De Geest of door zijn atelier meerdere malen zijn uitgevoerd om te dienen als weggevertjes, een cadeau voor een bevriende relatie. Ook blijkt hier dat een aantal portretten van de hand van De Geest wellicht verloren is gegaan: van een aantal gravures van zitters uit de familie Schwartzenberg naar De Geest is het bijbehoren portret tot dusver niet opgedoken. Tenslotte viel het mij op dat in de Noordelijke provincies het erfelijke stadhouderschap van de Nassau's wel werd geaccepteerd, terwijl dat in dezelfde tijd in Holland met de Oranje's niet het geval was. Een mooie tentoonstelling, ik heb geen spijt van mijn lange reis, ga dat zien!
infoF4384OD
1 maand geleden (Doordeweeks)
